Sitoplazma hareketleri

Sitoplazma, hücre içini dolduran hareketsiz bir madde olmayıp içerdiği yapılarla (organeller vb.) birlikte bir takım hareketler sergilemektedir. Sitoplazmanın yapmış olduğu bu hareketlere sikloz hareketleri denir. Sitoplazma akış yönüne göre iki çeşit hareket yapar. Bunlar: 

Rotasyon hareketi

Sitoplazmanın saat yönünün tersinde (sağdan sola doğru) hücre zarına paralel olarak gerçekleştirdiği tek yönlü harekete denir. Bu hareket yüksek su içeren su bitkilerinin hücrelerinde daha belirgin gözlenir. Örnek türler: Elodea canadensis, Chara fragilis, Valisneria spiralis gibi bitki türlerinin hücrelerinde rotasyon hareketi kolaylıkla görülür. 

Sirkülasyon hareketi 

Sitoplazmanın hücredeki koful veya kofulların çevresinde meydana getirdiği çok yönlü harekettir. Bu hareket bazen rotasyonla aynı yönde olurken bazen de tam tersinde gerçekleşir. Sirkülasyon hareketi çeşitli kara bitkilerinin tüy hücrelerinde kolaylık görülür. Örnek tür olarak Tradescantia zebrina (telgraf çiçeği) gösterilebilir. 

Protoplazmanın (sitoplazma+çekirdek) meydana getirdiği bu iki hareket, sitoplazma yoğunluğu az olan hücrelerde daha belirgin gözlenir. Sikloz hareketleri bazen hızlı bazen de yavaş gerçekleşen pasif hareketlerdir. Yani enerji (ATP) harcanmadan meydana gelirler. 

“Peki bu hareketler nasıl ve neden gerçekleşir?” sorusu bilim insanları tarafından tam olarak açıklanmış değildir. Bilinen kadarıyla hücre zarının yüzey miktarındaki değişiklikler, sitoplazmanın yoğunluğundaki azalış ve artışlar, koful veya kofulların büyümesi, sitoplazmanın hücre zarına yaptığı basınç ve hücre içi değişikliklerin neden olduğu düşünülmektedir. Hücre iskeletini meydana getiren dinamik yapıdaki yani parçalanıp tekrar meydana gelen mikrofilament ve mikrotübüllerin faaliyetleri sonucu da meydana geldikleri sanılmaktadır. Bunların yanı sıra iklimin de canlılar üzerinde etkili olduğu bilinmektedir. İklimdeki değişiklikler sonucunda hücrelere etki eden ışık, su, sıcaklık, oksijen, karbondioksit gibi faktörlerin miktarındaki değişiklerin de etkili olduğu tahmininde bulunulmaktadır. 

Sitoplazma hareketleri sayesinde hücre içinde madde kümeleşmeleri engellenip hücrenin her tarafına dengeli madde paylaşımı sağlanılır. Böylece hücre içi denge sağlanmış olur. 

Not: Bilgisayar ortamındaki yazılarda tür isimleri italik şekilde yazılır. Defterlerde ise tür ismini belirtmek için tür ismini oluşturan cins adı ile tür epitetinin altı çizilir. 

Gelecek yayınlarımızda görüşmek üzere! Takipte kalın!