Monoklin, Diklin, Monoik, Dioik ve Poligam kavramlarıyla çiçekli bitkilerde eşey tayini

Bir önceki yayınımızda, çiçekli bitkilerde üreme yapılarına, görev ve bulunuş yerlerine değinmiştik. 

Tarih boyunca süregelen bilgilere göre, ilk yapay tozlaşmayı Asurlular, çeşitli törenlerle dişi ağaçların üzerlerine polenler dökerek yapmışlardır. Asurlular, zamanla yaptıkları tarımsal faaliyetler sonucunda, edindikleri bilgilerden yola çıkarak böyle bir davranış sergilemişlerdir. Peki bunun sırrı neydi? Bazı ağaçların meyve verirken bazılarının ise meyve vermediklerini gözlemlemişlerdir. Bu durumdan yola çıkarak meyve veren ağaçların dişi olduklarını anlamışlardır. Diğer meyve vermeyen ağaçların ise erkek olup tozlaşma ve sonrasında meydana gelen meyve oluşumu için önem taşıyan polenleri ürettiklerini tespit etmişlerdir. Bu bilgilerin hepsini, o zamanlarda ekonomik öneme sahip olan hurma ağaçlarından edinmişlerdir. 

Çiçekli bitkilerde eşey tayini konusuna ve yukarıda anlatılan duruma, daha da aydınlık getirecek bazı kavramlar üzerinde duralım. 

Monoklin

Erkek ve dişi organların yani stamen ve pistilin aynı çiçekte bulunması durumudur. Bu duruma monoklin dışında bir sürü isimlendirme yapılmaktadır. Tam çiçek, hermafrodit çiçek, erselik çiçek, erdişi çiçek gibi isimlendirmeler monoklinle eş anlamlıdır. Monoklin özellikteki bitkilere örnek olarak; gül, kiraz, erik, şeftali gibi ağaçlar verilebilir. 

Diklin

Erkek ve dişi organların yani stamen ve pistilin farklı çiçeklerde bulunması durumudur. Burada sadece stamen bulundurarak erkek çiçek olma durumuna karşın, sadece pistil taşıyarak da dişi çiçek olma durumu söz konusudur. Erkek ve dişi çiçekler. Bu duruma eksik çiçek ismi de verilmektedir. Diklin özelliğe sahip bitkilere; mısır, incir ağacı, kavak ağacı örnek olarak verilebilir. 

Poligam

Aynı ağaç üzerinde hem monoklin hem de diklin özellikteki çiçeklerin bulunması durumudur. Başka bir ifadeyle, bir ağaçta hem erkek ve dişi çiçekler hem de tam çiçeklerin (hermafrodit) bulunmasıdır. Poligam özellikteki bitkilere; akçaağaç ve dışbudak ağacı örnek olarak verilebilir. 

Monoik

Bir ağaç üzerinde erkek ve dişi çiçeklerin bulunması durumudur. Monoik özelliğe sahip bitkilere örnek olarak; mısır, fındık ağacı, meşe ağacı, ceviz ağacı verilebilir. 

Dioik

Dioik durumu açıklamadan önce, yazının başında anlattığımız, Asurlular’ın bilgi edindikleri hurma ağacı da dioik özellik gösteren bir bitkidir. Hurma bitkisinde, erkek hurma ağacı ve dişi hurma ağacı durumları söz konusudur. Yani bir ağaçta sadece erkek çiçekler bulunurken bir diğer ağaçta ise sadece dişi çiçekler mevcuttur. Erkek ağaç, dişi ağaç.  İşte bu duruma dioik denir. Dioik özellikteki bitkilere örnek olarak; incir ağacı, hurma ağacı, kavak ağacı, söğüt ağacı, defne ağacı, fıstık ağacı verilebilir.

Monoik, dioik ve poligam kavramları ağaç bazında, monoklin ve diklin kavramları ise çiçek bazında ele alınmalıdır. Böylece konu daha net bir şekilde anlaşılmış olur. 

Çiçekli bitkilerde üreme yapıları yazısını okuyarak konuyu daha da pekiştirebilirsiniz. Okumak için tıklayın.

Gelecek yayınlarımızda görüşmek üzere. Takipte kalın!